Sokrates. Ryszard Legutko. Zysk i S-ka 2013

Pan Ryszard Legutko wraca do swoich korzeni. Po wydanych niedawno dziełach opartych na jego światopoglądzie politycznym, zdecydował się wydać efekt swojej 20-letniej pracy nad myślą Platona i Sokratesa. Obszerna, licząca prawie 700 stron praca zatytułowana po prostu „Sokrates” ukazała się jakiś czas temu nakładem wydawnictwa Zysk i S-ka.

Człowiek, który nie pozostawił po sobie żadnej materialnej spuścizny, miał szczęście posiadać wiernego ucznia. Platon zinterpretował i spisał myśl sokratejską w postaci swoich słynnych dialogów. Nasuwa się więc pytanie, ile Sokratesa mamy w Sokratesie. Co z przedstawionych poglądów jest prawdziwie sokratejskie, a co dodane przez Platona? Te i inne wątpliwości omawia Legutko w pierwszym rozdziale, w którym zajmuje się osobą samego filozofa i jego życiem. Po krótkim omówieniu stosunków między Sokratesem a sofistami, następuje długi wykład poświęcony myśli sokratejskiej, zarówno rozmyślaniom antropologicznym poświęconym człowiekowi, jak i innym jej aspektom. Mowa jest o wiedzy, cnocie, państwie, bogach i duszy – daje to w rezultacie kompleksowy obraz poglądów greckiego filozofa.

Studiowanie Sokratesa zbliża nas do źródeł naszej cywilizacji. Sam autor stwierdza, że wszystko, co nastąpiło po Sokratesie w dziedzinie filozofii europejskiej było tylko i wyłącznie rozbudowanym komentarzem do jego idei, z którymi jedni myśliciele zgadzali się, a inni wręcz przeciwnie. Autor, będący profesorem filozofii, jest w jakimś stopniu komentatorem myśli Sokratesa – poprzez napisanie takiej, a nie innej książki, stał się nim w sposób jeszcze bardziej dosłowny.

We wstępie do swej pracy Legutko podaje własny klucz do Sokratesa: trzy intuicje, które poprowadziły jego tok myślenia w sposób pokazany w książce. Autor prezentuje nam wielkiego moralistę, któremu nie udało się nikogo „uformować moralnie”, filozofa znanego z dialogiczności, który w autorytarny sposób wykorzystywał mniej od niego inteligentnych rozmówców, by prowadzić „fascynujący monolog intelektualny”, oraz osobę, która według Cycerona sprowadziła filozofię z niebios do miast, a która gardziła sposobem, w jaki była ta filozofia w miastach traktowana. Wielu z nas zna już Sokratesa z opisów Platona, teraz możemy się przekonać, jaki jest Sokrates Legutki.


Michał Surmacz