Współcześnie śmierć stała się bohaterką paradoksu: z jednej strony wszędzie jej pełno, a z drugiej spychana jest na margines. Jak to możliwe? Wystarczy chwycić pierwszą z brzegu gazetę lub obejrzeć film – w medialnym i artystycznym świecie trup ściele się gęsto. A jednak jeśli chodzi o śmierć, która może dotknąć naszych bliskich lub nas samych, to nie chcemy i nie potrafimy o niej myśleć.
W PlayDead.info Urszula Kluz-Knopek opowiada o tym jak i dlaczego przestaliśmy rozmawiać o śmierci. Autorka opisuje także proces stopniowej tabuizacji choroby i starości – naturalne etapy w życiu człowieka z czasem stały się wstydliwymi przypadłościami. Tylko jak możemy dobrze i w pełni wykorzystać dany nam czas, jeśli zapomnimy o naszej śmiertelności?
Dlatego Kluz-Knopek apeluje o oddanie ludziom ich śmierci. W obecnych czasach najskuteczniejszą metodą na osiągnięcie tego celu jest wykorzystanie internetu – dlatego artystka poświęca sporo miejsca portalom społecznościowym, wirtualnym duchom czy tworzeniu swoich awatarów w sieci. Co ciekawe na stronicach PlayDead.info znajduje się sporo kodów QR, odsyłających czy to do oficjalnej witryny omawianego przez Kluz-Knopek projektu, profilu Instagram artysty czy wykładu wygłoszonego w ramach konferencji TED.
Moją uwagę najbardziej przykuły jednak rozważania o obietnicy nieśmiertelności. Wielu wierzy, że ludzkość zrealizuje to marzenie m.in. dzięki przeniesieniu świadomości do sieci. Tylko czy wtedy to będziemy nadal my, czy też nasze wirtualne kopie? Co więcej, te mogą przecież ulegać modyfikacjom – z czasem kolejne wersje będą miały niewiele wspólnego z oryginałem. Skoro więc pierwotnej jaźni nie da się uratować przed śmiercią, czy nie lepiej zaakceptować prawdę i przestać gonić za fałszywymi obietnicami życia wiecznego?
Autorka nie ogranicza się jednak do cyfrowego świata, podążając wieloma różnymi tropami – w swojej książce porusza problemy z zakresu socjologii, filozofii, historii czy ekologii. Jest tu też miejsce na popkulturę i krytykę kapitalizmu. Biorąc pod uwagę, iż Kluz-Knopek jest artystką, nie powinno dziwić, iż swoją fascynację śmiercią przekuła w artystyczne prace; te oczywiście zostały opisane w PlayDead.info – zresztą tytuł książki to również adres strony internetowej, będącej takim właśnie projektem.
Choć w PlayDead.info znalazło się sporo naprawdę ciekawych przemyśleń, to jednak nie wszystkie do mnie trafiły. Przede wszystkim odrzuca mnie spojrzenie autorki na kwestię współczesnego szpitalnictwa, rzekomo odbierającego śmierci jej ludzką stronę. Z kolei utyskiwanie na instagramowych celebrytów trąci nieco banałem i przypomina narzekanie, że ludzie zamiast muzyki poważnej wolą słuchać disco polo. Dziwi też brak odniesień do śmierci w chrześcijaństwie: w kraju przesiąkniętym duchem katolicyzmu, pominięcie tej sfery – która zasługuje na analizę chociażby z czysto naukowych pozycji – jest cokolwiek dziwne.
Mimo to PlayDead.info to ważna i dająca do myślenia książka. Przede wszystkim nie jest to praca na wydumany, abstrakcyjny temat, a z całości bije głęboka troska o człowieka. Polska humanistyka zasługuje na więcej tego typu pozycji.
