Kiedyś musiało do tego dojść – wreszcie trafiłem na powieść Johna Steinbecka, która mi się nie spodobała. Mowa tu o pozycji „Nieznanemu bogu”, z którą – z bólem przyznaję – trochę się męczyłem. Przede wszystkim niespecjalnie byłem w stanie wyłapać, co właściwie autor historią Josepha Wayne’a chciał przekazać. Koniec końców każdy człowiek ze swoimi drobnymi, żałosnymi planami jest niczym wobec okrutnego, potężnego losu? Może amerykański noblista chciał potępić zbytnie przywiązywanie się do ziemi – czy w ogóle jakichkolwiek dóbr materialnych – kosztem drugiego człowieka? Wyrażał sprzeciw wobec oddawani czci pogańskim bożkom? Sam byłbym najbliżej wskazania jako morału owej powieści twierdzenia, iż nie ważne co robisz i dlaczego, grunt, by przynosiło rezultat i czyniło cię to szczęśliwym. Tak to widzę, choć zdaję sobie sprawę, iż powyższa teza jest mocno naciągana.
W skrócie: na znajomości „Nieznanemu bogu”, ani nic straciłem, ale też i nie zyskałem. Idealnie zbędne dzieło, które można zwyczajnie skwitować wzruszeniem ramion i odłożeniem na półkę, by za rok w ogóle nie pamiętać, że coś takiego się przeczytało.
No, to nieprzyjemności mamy za sobą (zrezygnowałem nawet ze zwyczajowego wstępu, byle tylko jak najprędzej się z tym uporać), mogę więc przejść do chwalenia i wywyższania Steinbecka, chyba obecnie mojego ulubionego pisarza. Jak doskonale większość z was zdaje sobie sprawę, „Nieznanemu bogu” zostało wznowione przez wydawnictwo „Prószyńki i S-ka” w jednym tomie razem z debiutancką powieścią Amerykanina „Złota czara”, a także zbiorem dwunastu połączonych ze sobą fabularnie opowiadań „Pastwiska Niebieskie”.
W „Złotej czarze” śledzimy losy Henryka Morgana – walijskiego chłopaka, którego zew i pragnienie przygody uczyni jednym z najsłynniejszych piratów. Od służby na podrzędnych krypach, niewolę, pierwsze kroki w korsarskim fachu, aż po brawurowy szturm na Panamę, czytelnik razem z Henrykiem postara się odnaleźć odpowiedź na jedno z fundamentalnych pytań w życiu każdego mężczyzny:
Jak spędzić swój żywot, by nie żałować z niego ani jednego dnia? Czy zwykły, prosty człowiek może doświadczyć porównywalnego szczęścia z wielkimi tego świata? Jak wypełnić rozsadzające od wewnątrz poczucie pustki i czy podziw innych naprawdę jest tym, o co warto zabiegać?
„Złota czara” z typową powieścią spod znaku korsarskich przygód niewiele ma wspólnego i równie dobrze Steinbeck mógł piracką osnowę zastąpić dowolną inną scenerią. Nie o rabunek, gwałty i radosne śpiewanie szant tu chodzi, dlatego miłośnicy wartkiej akcji i brawurowych pojedynków na morzu prawdopodobnie doświadczą zawodu. Cała reszta powinna przeczytać debiut Amerykanina z prawdziwą przyjemnością. No dobra, faktycznie czuć, że to dopiero pierwsza książka w dorobku przyszłego noblisty, nie wszystkie pomysły zagrały tak, jak powinny, ale w tym przypadku naprawdę warto na te pewne niedociągnięcia przymknąć oko.
A „Pastwiska Niebieskie”? A „Pastwiska Niebieskie” moi drodzy, to petarda rzadkiej urody, rzecz absolutnie rewelacyjna, waląca po łbie, urzekająca, wciągająca i godna każdego komplementu, jaki jesteście w stanie sobie pomyśleć.
No ogień po prostu.
Przy pomocy dwunastu krótkich historii z życia mieszkańców niewielkiego miasteczka w Monterey, Steinbeck genialnymi w swej prostocie środkami w sposób dosadny opowiada o codziennych koszmarach, z jakimi musi zmagać się każdy z nas. Nie będę teraz streszczać każdej z tych opowieści, ale uwierzcie mi: autor nawet o najbanalniejszych ludzkich słabościach pisze w sposób, jaki zapada w pamięci na bardzo długo.
Pytanie, czy za 55 złotych warto kupić trzy nieźle wydane powieści Steinbecka uznaję za retoryczne. Ale nawet jeśli nie chcecie wydawać takiej ilości pieniędzy, to chociaż udajcie się do antykwariatu, lub wejdźcie na stronę jakiegoś serwisu aukcyjnego i zdobądźcie „Pastwiska Niebieskie”, bo to prawdziwa jazda obowiązkowa dla każdego szanującego się miłośnika dobrej literatury.
Michał Smyk
