Dzieła wszystkie. Notatki z lat 1887-1889. Friedrich Nietzsche. Officyna 2012
Szczęśliwa trzynastka Nietzschego, można by rzec. Trzynasty tom dzieł zebranych niemieckiego filozofa został niedawno wydany nakładem łódzkiego wydawnictwa Officyna, jako kolejny krok do publikacji nowego wydania dzieł wszystkich. Poprzedzone wprowadzeniem profesora Pawła Pieniążka z Uniwersytetu Łódzkiego dzieło stanowi drugi tom (wydawanych nie po kolei) dzieł zebranych Friedricha Nietzschego.
Ostatni z siedmiu tomów „Nachlassu”, zbioru wydanych pośmiertnie notatek Nietzschego – liczącego, bagatela, ponad cztery tysiące stron – zawiera rozważania na rozmaite tematy, począwszy od kultury greckiej, na dekadencji i nihilizmie kończąc. Nietzsche zapisuje to, co sądził o religii, moralności, a nawet ewolucji. W dalszym ciągu snuł on także wątek woli mocy, który później zostaną tak prymitywnie wtłoczony w nazistowską ideologię. Mnogość kwestii poruszanych przez Nietzschego w latach 1887-1889 świadczy o jego nieustającej pracy intelektualnej. Wartość takiego świadectwa wielokrotnych przemyśleń jest ogromna – zwłaszcza, że niedługo potem filozof zaczyna mieć problemy ze zdrowiem i umiera.
Książka stanowi zbiór chaotycznych notatek, miejscami reprezentujących różne formy literackie, takie jak przedmowy, numerowane wykazy, fragmenty pieśni, spisy treści, tytuły. Zdecydowana większość to jednak krótkie, nie zawsze ukończone, fragmenty prozatorskie – zaczyn myśli filozofa, który nie przerywa rozmyślań nad nękającymi go problemami i wciąż usiłuje nadać swym dziełom ostateczny kształt. Z niektórych fragmentów bije szczególna siła, zwłaszcza z krótkich, skondensowanych przemyśleń o kondycji współczesnego Nietzschemu świata. Stanowcze, niekiedy kontrowersyjne poglądy, nad którymi unosi się widmo choroby psychicznej filozofa, prowokują do przemyśleń. We wszystkie te rozważania wplecione są liczne cytaty z mniej lub bardziej znanych autorów, których Nietzsche w tym okresie czytał i które zostały przez niego uznane za godne umieszczenia w jego zapiskach. Znajdziemy tam fragmenty starożytnych klasyków, Dantego, Tołstoja oraz kilku francuskich myślicieli z XIX wieku.
Mówiąc krótko, filozoficzna kuźnia. Nietzsche w czystej postaci, nie poddany żadnej obróbce. Namacalny dowód na ciągły proces myślowy, który zmuszał filozofa do przeredagowywania swoich notatek. Surowa myśl przelana na papier. Dla zafascynowanych postacią niemieckiego filozofa pozycja wręcz niezbędna. Dla innych unikatowe doznanie filozoficzne, które może zachęcić do dłuższego romansu z Nietzschem...
Michał Surmacz