Mózg rządzi. Kaja Nordengen. Marginesy 2018
Mózg wzbudza wiele emocji – nie tylko ze względu na swoją tajemniczość, również dlatego, że to on, a nie serce, odpowiada za sferę emocjonalną człowieka. Jednak w starożytności nie był darzony szacunkiem – po śmierci usuwany z ciała stawał się niepotrzebnym odpadem. Nikt wtedy nie postrzegał tego narządu jako niezastąpionego, a tym bardziej nie uważano, że posiada on ważną funkcję w organizmie człowieka. Ten zaszczyt przez lata spotykał serce i to ono uważane było za centrum mądrości człowieka. Jak się okazało, niesłusznie.
Rozumieć, jak funkcjonuje nasz mózg i w jaki sposób współuczestniczy we wszystkich procesach zachodzących w organizmie, to rozumieć, kim jesteśmy jako ludzie i jaki mamy potencjał.
W ostatnich latach na temat mózgu powstało wiele mitów, jak chociażby ten o wykorzystywaniu przez człowieka zaledwie 10 procent jego potencjału. W istocie organ ten wciąż się zmienia i jego możliwości wzrastają, ale to dzięki korze mózgowej możemy nazywać siebie ludźmi. Chociaż wciąż wiadomo o nim niewiele, to znaczna część faktów, które prezentuje nam Kaja Nordengen w swojej książce, jest wynikiem rozwoju technologii i wynalazków takich jak MRI.
Autorka przedstawia podstawową budowę mózgu, skupiając się na równie podstawowych funkcjach każdego elementu. Znaczną ilość miejsca poświęca fenomenowi pamięci, który służy nam do przetrwania, dzięki opieraniu swojej przyszłości na doświadczeniach z przeszłości. Poza tym w książce przeczytamy o emocjonalnym aspekcie mózgu oraz jego wpływie na nasz nastrój. Nordengen dementuje także mit na temat IQ i jego niezawodności, rozważa dążenia człowieka do kultury, której wbrew pozorom się uczymy. Porusza także temat orientacji przestrzennej osobowości oraz uzależnień i ich destrukcyjnego wpływu na ludzki mózg. Bardzo cenne są wspomniane w książce historie z życia osób z uszkodzeniem mózgu, które pozwoliły na nowe odkrycia w dziedzinie neurologii.
Wszystko czyta się bardzo dobrze, dzięki nawiązywaniu do codziennego życia, a także prostemu językowi, nawet w stosunku do określeń naukowych. Z kolei rysunki siostry autorki – Guro Nordengen – są wyjątkowo czytelne i w klarowny sposób przedstawiają wszelkie przekroje mózgu, jak i poszczególne badania, wspominane w książce przez panią doktor.
Mimo to autorka podzieliła się wiedzą, która zaledwie przybliża czytelnikowi ten skomplikowany temat tak, aby docenił jego wartość i potrafił odpowiednio wykorzystać jego możliwości. Tak naprawdę treść książki jest zaledwie kroplą w morzu tego, co wiemy o mózgu, a tym bardziej kroplą w oceanie tego, czego nadal nie poznaliśmy. Niewątpliwie jest to książka, która zasługuje na uwagę, jednak przekazuje w głównej mierze ogólną wiedzę oraz garść ciekawostek, dlatego też wywołuje to pewien niedosyt. Osobiście spodziewałam się nieco więcej od pani doktor, która specjalizuje się w neurologii i tak jak zauważyła w swojej przedmowie laureatka nagrody Nobla May-Britt Moser: Mózg rządzi Kai Nordengen to zajmujące wprowadzenie do części najnowszych wyników badań nad organizacją, mechanizmami i funkcjami mózgu, nie jest to wyczerpująca publikacja nad wszelkimi poznanymi prawdami dotyczącymi mózgu ludzkiego.
Mózg ludzki zadziwia swoją złożonością procesów i niezwykłymi możliwościami, o których wciąż nie mamy w pełni pojęcia i jak twierdzi autorka, jest niezastąpiony – nie można go przeszczepić, tak jak inne narządy, bo każdy jest na swój sposób wyjątkowy, jedyny i niepowtarzalny, dzięki osobowości. Jednak warto o niego dbać, a przede wszystkim rozwijać. Książka Kai Nordengen może nam w tym pomóc, przybliżając nieco wiedzę na temat tego wyjątkowego narządu oraz zmobilizować, by czerpać więcej z jego możliwości.