Kobieto! Boski diable. Praca zbiorowa. Prószyński i S-ka 2012

Mawiał, że lepiej niż na teatrze zna się tylko na kobietach. Kto taki? Adam Hanuszkiewicz. Wybitny aktor, scenarzysta i reżyser, wieloletni dyrektor artystyczny Teatru Narodowego i Teatru Nowego w Warszawie. Jego szalone kreacje sceniczne i równie innowacyjne pomysły scenograficzne (jak słynne hondy w „Balladynie” czy drabina z „Kordiana”) na stałe zapisały się w podręcznikach historii teatru. Prywatnie czterokrotnie żonaty, w środowisku znany jako niepoprawny, acz nie pozbawiony wdzięku kobieciarz. W tej książce opowiada o swoich relacjach z kobietami i przemyśleniach na ich temat. Lata doświadczeń i obserwacji pozwoliły mu poczynić tysiące spostrzeżeń, poczynając od prawd wielkich i znaczących, a kończąc na pozornie nic nie znaczących szczegółach. W rozmowie z Renatą Dymną i Januszem B. Roszkowskim porusza wszelkie możliwe tematy i przekracza wszystkie granice. Jest więc i o małżeństwie i o zdradzie. O przyjaźni i seksie. O dzieciach, rodzicielstwie, nawet o aborcji. O współczesnej publicznej dyskusji feministycznej i o tradycyjnym podziale ról na męskie i kobiece. O tańcu, miłości, mądrości, monogamii, Kościele i religii. O trudnej sztuce uwodzenia i równie trudnej sztuce aktorskiej. O przeszłości, teraźniejszości i przyszłości. Słowem – o wszystkim, o czym chciałoby się poczytać pragnąc uczyć się od najlepszych. A wszystko to podane w formie luźnej, przyjacielskiej rozmowy, czego zasługą jest fakt, że pytający i pytany znali się już od lat. Tę swobodę konwersacji przepełnionej wspomnieniami, anegdotami, celnymi uwagami i spostrzeżeniami wyczuwa się już od pierwszych kart książki. I jest to bez wątpienia jej największy atut. Podobnie jak liczne zdjęcia ją ilustrujące, a wśród nich zarówno fotografie z prób z aktorami i samych przedstawień teatralnych, jak i portrety artysty. 

Hanuszkiewicz: „W kobietach drzemie zarówno kreatywność, jak i destrukcja, a w naprawdę interesujących kobietach to jest jedność: „Paweł i Gaweł w jednym stali domu…”; tego się nie da rozdzielić; to jest fascynujące, ale we współżyciu z taką bosko-diabelską istotą mieszanka ta jest iście wybuchowa! Ją też rozsadza to od wewnątrz – ma w sobie co najmniej dwie skrajności! Dla mężczyzny to jest tak, jakby żyć jednocześnie z dwudziestoma kobietami na wulkanie! „Znam to nie tylko z opowiadań, ale strzegę się tych badań…”, jak powiada Wyspiański. Dla mnie na przykład obcowanie z nimi to było tak, jakbym miał harem; z tym, że w haremie można sobie zaprosić wybraną, a tu spada ci nagle na głowę jedna z dwudziestu, rzadko ta, na którą właśnie miałbyś ochotę! […] Nie wiesz, kiedy tamta się kończy a ta zaczyna! I to wszystko w jednym ciele! „O, Mojżeszu!” jak wołał w robionym kiedyś u mnie przedstawieniu Woody Allen. Nie ma się z czego śmiać, to jest potworne!”

Biografia Hanuszkiewicza, który zmarł w 2011 roku to niewątpliwie materiał na osobną książkę. Póki co mamy jednak przed sobą tę, która w lekki i niepozbawiony poczucia humoru (który zresztą charakteryzował samego rozmówcę) przybliża tajniki odwiecznego obcowania kobiet i mężczyzn. Bo choć na co dzień bywa trudno i często postrzeganie rzeczywistości przez obie płcie przypomina dwa przeciwstawne bieguny, to jednak większość z nas nie wyobraża sobie świata bez tej drugiej strony. Dlaczego? Otóż sądzę, że przede wszystkim dlatego, iż nasze życie było by wtedy przerażająco nudne…

Renata Dymna – była kierownik literacki w Teatrze Nowym Adama Hanuszkiewicza, dziennikarka i autorka filmów dokumentalnych. Zawodowo zajmuje się reżyserią i  psychologią (mediacje), hobbystycznie – historią obyczaju.

Janusz B. Roszkowski – poeta, prozaik i eseista. Tłumacz literatury szwedzkojęzycznej, z której najbardziej znane przekłady jego autorstwa to te związane z twórczością Augusta Strindberga: „Spowiedź szaleńca”, „Listy miłosne i nienawistne” czy „Historie małżeńskie”.

Anna Solak